آدینه ها

«یا ایّها الّذین آمنوا کُتب علیکم الصیام کما کتب علی الّذین من قبلکم لعلّکم تتّقون» [1]؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید، روزه بر شما واجب شد کما اینکه (همچنان که) بر کسانی که قبل از شما بودند واجب شده بود، شاید پرهیزکار شوید و تقوا پیشه کنید.
اولین و بزرگ‌ترین فایده روزه تقوا است و آن، سودی است که عاید خود شما می‌شود و فایده داشتن تقوی، مطلبی است که احدی در آن شک ندارد، چون هر انسانی به فطرت خود این معنا را درک می‌کند، و اگر بخواهد به عالم طهارت و رفعت متصل شود، و به مقام بلند کمال و روحانیت ارتقا یابد، اولین چیزی که لازم است بدان ملتزم شود، این است که از افسار گسیختگی خود جلوگیری کند و بدون هیچ قید و شرطی، سرگرم لذت‌های جسمی و شهوات بدنی نباشد، و خود را بزرگ‌تر از آن بداند که زندگی مادی را هدف بپندارد و سخن کوتاه آن که از هر چیزی که او را از پروردگار تبارک و تعالی مشغول سازد، بپرهیزد. این تقوا تنها از راه روزه و خودداری از شهوات به دست می‌آید و نزدیک‌ترین راه و مؤثرترین رژیم معنوی و عمومی‌ترین آن ـ به طوری که همه مردم در همه اعصار بتوانند از آن بهره‌مند شوند و نیز هم اهل آخرت از آن رژیم سود ببرد و هم شکم‌بارگان اهل دنیا ـ عبارت است از شهوت. خودداری از شهوتی که همه مردم در همه اعصار مبتلای بدانند ‌و آن عبارت است از شهوت شکم از خوردن و آشامیدن و شهوت جنسی که اگر مدتی از این سه چیز پرهیز کنند و این ورزش را تمرین کنند، به تدریج نیروی خویشتنداری از گناهان در آنان قوت می‌گیرد و نیز به تدریج بر اراده خود مسلط می‌شوند. آن‌وقت در برابر هر گناهی، عنان اختیار از کف نمی‌دهند و نیز در تقرب به خدای سبحان دچار سستی نمی‌شوند، چون پر واضح است کسی که خدا را در دعوتش به اجتناب از خوردن و نوشیدن و عمل جنسی که امری مباح است، اجابت می‌کند، قهراً در اجابت دعوت به اجتناب از گناهان و نافرمانی‌ها، شنواتر و مطیع‌تر خواهد بود. این است معنای آن که فرمود: «لعلّکم تتقون» [2]. ضمنا در آیات 187 سوره بقره، 92 سوره نساء و 89 و 95 سوره مائده و 35 سوره احزاب و 4 سوره مجادله خداوند از آثار روزه پذیرش توبه و پاداش نیک و... بشارت داده است.

از دیدگاه روایات، روزه‌دارای آثار و فضایل زیادی دارد. بعضی از آنها را مختصراً متذکر می‌شویم:

قال رسول الله: صوموا تصحّوا [3] حضرت رسول اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ می‌فرماید: روزه بگیرید تا تندرست بمانید (شوید). یکی از پزشکان روسی به نام الکسی سوفورین روزه طبی (یعنی فرد 40 روز فقط آب بخورد) برای تجویز بیماری‌های صعب‌العلاج تجربه کرده و نتایج موفقیت‌‌آمیزی از آن به دست آورده بود که استدلال این طبیب به شرح ذیل است: انواع بیماری‌ها از غذاهای زاید و اضافی که از معده می‌گذرد و به تصرف بدن نمی‌رسد، سرچشمه می‌گیرد. این مواد غذایی اضافه، تولید عفونت‌هایی می‌کند که بهترین شرایط را برای نشو و نمای میکروب‌ها و باکتری‌ها فراهم می‌سازد. بنابراین، اساس درمان همه آنها نیز مصرف‌کردن و نابود ساختن آن مواد اضافی از طریق گرسنگی و امساک از غذاست. این دو اصل همان است که در عبارت کوتاه و پرمعنی از یک حدیث مشهور که از پیغمبر اکرم (ص) نقل شده، صریحاً آمده است: «المعدةُ بیتُ کلّ داءٍ، و الحمئة رأس کل دواء؛ (بحارالانوار، ج 14) معده خانه تمام دردهاست و امساک بالاترین داروهاست. ولی در تعلیمات اسلامی برای تأمین این منظور دستور ساده و عملی راحتی داده شده و آن، روزه یک ماهه در هر سال است. مسلماً اگر کسی این روزه ساده اسلامی را همه‌ساله به طور مرتب انجام دهد و هنگام افطار و سحر از افراط و زیاده‌روی در غذا پرهیز کند، مواد زاید بدن او روی هم متراکم نمی‌شود تا نیازی به روزه طبی 40 روزه این طبیب ـ که در تمام مدت 40 روز باید غذا را مطلقاً ترک گوید ـ پیدا کند. این روزه اسلامی (به شرط رعایت اعتدال در غذای افطار و سحر) خانه تکانی بسیار مفیدی برای بدن خواهد بود و بدن برای نیاز فراوان به مواد غذایی در روز، ذخیره خود را تدریجاً مصرف کرده و نشاط تازه‌ای پیدا می‌کند و همان نتایج که از طریق روزه طبی با آن همه زحماتش تحصیل می‌شود، به سادگی فراهم خواهد کرد. [4]

امام صادق (ع) می‌فرماید: به راستی خداوند روزه را واجب کرده تا به وسیله او بین اغنیا و فقرا مساوات و برابری وجود آید و این برای آن است که ثروتمندانی که هرگز درد گرسنگی را احساس نکرده‌اند، به فقرا ترحم کنند. زیرا اغنیا هرگاه (خوردن و آشامیدنی) اراده کردند (و هوس هر نوع مأکولات و مشروبات کردند) برایشان میسر است. پس خداوند تبارک و تعالی (روزه را واجب کرد) که بین بندگانش از فقیر و غنی، برابری به وجود آورد و اینکه سرمایه‌داران مسلمان درد گرسنگی را لمس کنند تا بر ضعفاء رقّت آورند و بر گرسنگان عالم ترحم کنند. [5]

روزه یکی از راه‌های مهار طغیان شهوت جنسی است، بنابراین میان عفت و روزه، رابطه مستقیم وجود دارد، پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید: یا معشر الشباب ان استطاع منکم الباءَةُ ـ ‌فلیتزوّجُ، فانّه اَغضُّ للبصَر و اَحصنُ للفرج و من لم یستَطِعْ فعلَیْه بالصوم: ای گروه جوانان! کسی که از شما توانایی بر ازدواج داشته باشد، ازدواج کند، زیرا ازدواج سبب می‌شود که از نوامیس مردم چشم فرو بندد و دامان خویش را از آلودگی به بی‌عفتی حفظ کند و کسی که توانایی بر ازدواج ندارد، روزه بگیرد. [6]

عن فاطمه الزهراء: فرضَ الله الصیام تثبیتاً للاخلاص. [7] حضرت فاطمه (س) فرمود: خداوند روزه را به خاطر تثبیت اخلاص واجب فرموده است.

قال الباقر: الصیام و الحج تسکین القلوب.[8] امام باقر (ع) فرمود: روزه و حجّ آرامش‌دهنده قلوب آدمیان است.

قال رسول‌الله: انّ الجنّه باباً یدعی الدّیان لا یدخل منه الّا صائمون.[9] رسول اکرم (ص) می‌فرماید: برای بهشت دری است به نام ریّان که فقط روزه‌داران از آن در داخل می‌شوند.

قال رسول‌الله: انّ الله وکّلَ ملائکة بالدّعاء للصّائمین.[10] رسول اکرم (ص) می‌فرماید: خداوند ملائکه‌ای را مأمور کرده است تا به روزه‌داران دعا کنند.

قال ابوالحسن: دعوةالصائم تستجاب عند افطاره.[11] امام رضا (ع) می‌فرماید: دعای روزه‌دار هنگام افطار به اجابت می‌رسد. از آثار دیگر روزه در روایات، می‌توان به دور کردن شیطان از انسان و قبولی اعمال و شفاعتش نام برد که در کتاب بحارالانوار، جلد 96 و کتاب علل الشرایع صدوق و خطبه شعبانیّه، بیان شده است.
مرکز مطالعات و پژوهش‌های فرهنگی حوزه علمیه قم، منابع زیر را برای مطالعه و تحقیق بیشتر معرفی می‌کند:
1. روزه از دیدگاه قرآن و عترت، سیدجعفر میر عظیمی، مؤسسه انتشارات رسالت.
2. آب‌درمانی، با مقدمه آیت‌الله مکارم شیرازی، تألیف آلکسی سوفورین، ترجمه محمد جعفر امالی، ناشر دارالکتب الاسلامیه تهران، بازار سلطانی.
3. روزه، درمان بیماری‌های روح و جسم، سیدحسین موسوی راد لاهیجی، دفتر انتشارات اسلامی، وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. --------------

[11] . همان، ص 255. 

مطلب گرفته شده از سایت http://www.maarefquran.org میباشد